H ΥΦΑΛΜΥΡΙΝΣΗ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ TΗΣ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΥΦΑΛΜΥΡΙΝΣΗΣ

Αλάτωση ή αλάτωση και νατρίωση

Τους καλοκαιρινούς μήνες οι απαιτήσεις σε νερό είναι ιδιαίτερα υψηλές με αποτέλεσμα την υπεράντληση των υπόγειων υδροφόρων. Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια την υφαλμύρινση των υδροφόρων στρωμάτων και την υποβάθμιση της ποιότητας του γλυκού νερού, με αποτέλεσμα να είναι ακατάλληλο σχεδόν για κάθε χρήση. Είναι λοιπόν φανερό, ότι η μελέτη του φαινομένου της υφαλμύρινσης των παράκτιων υδροφόρων αλλά και η αντιμετώπιση του είναι πολύ σημαντική για την Ελλάδα λόγω της μεγάλης ακτογραμμής και των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων στις παράκτιες περιοχές.

Η αλάτωση του εδάφους επηρεάζει κατ’ εκτίμηση 1 με 3 εκατομμύρια εκτάρια στην ΕΕ. Θεωρείται ως βασική αιτία ερημοποίησης και συνεπώς, σοβαρή μορφή υποβάθμισης του εδάφους. Με την αύξηση της θερμοκρασίας και τις ραγδαίες καιρικές μεταβολές ,των τελευταίων ετών, το πρόβλημα της αλάτωσης στην Ευρώπη έχει επιδεινωθεί.

Ο μηχανισμός της υφαλμύρινσης – σφήνα

Η διείσδυση του αλμυρού νερού στους παράκτιους υδροφορείς, αποτελεί την κύρια αιτία εμφάνισης του φαινομένου της υφαλμύρινσης. Στους παράκτιους υδροφορείς η υδραυλική κλίση του υπόγειου νερού έχει συνήθως κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Λόγω της παρουσίας του αλμυρού νερού, στο τμήμα του υδροφορέα που βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας σχηματίζεται μια ζώνη επαφής μεταξύ του ελαφρύτερου γλυκού νερού του υδροφορέα και του υποκείμενου βαρύτερου αλμυρού νερού. Ο όγκος του αλμυρού νερού κάτω από το γλυκό λόγω της χαρακτηριστικής του μορφής ονομάζεται σφήνα.

Το αλμυρό και το γλυκό νερό είναι αναμίξιμα με αποτέλεσμα η μεταξύ τους ζώνη επαφής να παίρνει τη μορφή μιας μεταβατικής ζώνης, λόγω του φαινομένου της διάχυσης. Το φαινόμενο της υφαλμύρινσης εμφανίζεται όταν η υδραυλική κλίση του παράκτιου υδροφορέα προς τη θάλασσα είναι μικρή και ακόμα περισσότερο όταν αλλάζει διεύθυνση εξαιτίας των έντονων αντλήσεων. Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για τη μετακίνηση της αλμυρής σφήνας προς το εσωτερικό του υδροφορέα με αποτέλεσμα την υφαλμύρινση του, την αύξηση δηλαδή της συγκέντρωσης των ιόντων χλωρίου, μαγνησίου και ασβεστίου στα υπόγεια νερά.

Αίτια

Οι παράγοντες οι οποίοι οδηγούν στην υπέρμετρη συσσώρευση αλάτων στο έδαφος μπορεί να είναι Περιβαλλοντικοί (φυσικοί) ή ανθρωπογενείς.

Περιβαλλοντικοί (φυσικοί)

παράγοντες οι οποίοι έχουν ως αποτέλεσμα την αλάτωση ή την νατρίωση:

• γεωλογικά γεγονότα, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τη συσσώρευση αλάτων στα υπόγεια ύδατα και συνεπώς στα εδάφη
• φυσικοί παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να διοχετεύσουν υπόγεια ύδατα πλούσια σε περιεκτικότητα αλάτων στην επιφάνεια, κοντά στην επιφάνεια ή στους ορίζοντες πάνω από τον υδροφόρο ορίζοντα
• διήθηση υπόγειων υδάτων σε περιοχές που εκτείνονται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, δηλαδή, μικροϋφέσεις με μικρή ή καθόλου αποστράγγιση
• πλημμύρισμα με νερό από περιοχές με γεωλογικά υποστρώματα από όπου απελευθερώνονται μεγάλες ποσότητες αλάτων
• επίδραση ανέμων, η οποία στις παράκτιες ζώνες μπορεί να παρασύρει μέτριες ποσότητες αλάτων στην ξηρά.

Οι φυσικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αλατότητα των εδαφών είναι το κλίμα, το μητρικό υλικό του εδάφους, η κάλυψη των εδαφικών εκτάσεων, ο τύπος βλάστησης και η τοπογραφία.

Παράγοντες που προκαλεί ο άνθρωπος (ανθρωπογενείς)

οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε αλάτωση ή νατρίωση:

• άρδευση με νερό πλούσιο σε περιεκτικότητα αλάτων
• άνοδος του υδροφόρου ορίζοντα λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων (διήθηση από μη επενδυμένα κανάλια και δεξαμενές, ανομοιογενής διανομή αρδευτικών υδάτων, ελλιπείς αρδευτικές πρακτικές, ακατάλληλη αποστράγγιση)
• χρήση λιπασμάτων και άλλων εισροών, ειδικά στις περιοχές όπου η γη που υπόκειται σε εντατική γεωργία, έχει χαμηλή διαπερατότητα και περιορισμένες δυνατότητες έκπλυσης
• χρήση πλούσιων σε περιεκτικότητα αλάτων λυμάτων για άρδευση
• διάθεση πλούσιων σε περιεκτικότητα αλάτων λυμάτων στα εδάφη
• μόλυνση των εδαφών με ύδατα πλούσια σε περιεκτικότητα αλάτων και βιομηχανικά υποπροϊόντα.

Τόσο οι ακατάλληλες αρδευτικές πρακτικές (όπως η χρήση αρδευτικού νερού με υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα) όσο και η ανεπαρκής αποστράγγιση μπορούν να προκαλέσουν αλάτωση.

Η αλάτωση και η νατρίωση συνδέονται συχνά με αρδευόμενες εκτάσεις όπου η χαμηλή βροχόπτωση, οι υψηλοί ρυθμοί εξατμισοδιαπνοής ή τα χαρακτηριστικά σύνθεσης του εδάφους εμποδίζουν την έκπλυση αλάτων από το έδαφος, τα οποία μεταγενέστερα συσσωρεύονται στα επιφανειακά στρώματα. Η άρδευση με νερό το οποίο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα επιδεινώνει σημαντικά το πρόβλημα.

Όπως προαναφέρθηκε η αλάτωση μειώνει σημαντικά την ποιότητα του εδάφους και τη φυτοκάλυψη. Λόγω της καταστροφής της δομής του εδάφους, τα αλατούχα και νατριωμένα εδάφη διαβρώνονται ευκολότερα από το νερό και τον άνεμο. Το φαινόμενο αυτό συμβάλλει στην ερημοποίηση, το οποίο έχει αρχίσει να επηρεάζει σχεδόν ολόκληρη την παράκτια βόρεια Μεσόγειο.

Γιατί είναι σημαντική η καταπολέμηση της αλατότητας και της νατρίωσης;

Η συσσώρευση αλάτων (ιδίως αλάτων του νατρίου) αποτελεί μία από τις κύριες φυσιολογικές απειλές για τα οικοσυστήματα. Τα άλατα παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των φυτών, περιορίζοντας την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών και μειώνοντας την ποιότητα του ύδατος που είναι διαθέσιμο για κάθε φυτό. Τα άλατα επηρεάζουν τον μεταβολισμό των οργανισμών του εδάφους, μειώνοντας σημαντικά τη γονιμότητα του εδάφους. Τα υψηλά επίπεδα αλατότητας στα εδάφη προκαλούν τη μάρανση των φυτών ως αποτέλεσμα τόσο της αύξησης της οσμωτικής πίεσης όσο και των τοξικών επιπτώσεων των αλάτων.

Η υπερβολική περιεκτικότητα σε νάτριο έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή της δομής του εδάφους, το οποίο, εξαιτίας της έλλειψης οξυγόνου, καθίσταται ανίκανο να διατηρήσει την ανάπτυξη των φυτών .

Η αλάτωση μειώνει την διαπερατότητα των βαθέων στρωμάτων του εδάφους, καθιστώντας αδύνατη τη χρήση της γης για καλλιέργεια.

Εναπόθεση αλάτων σε προφίλ εδάφους Ουγγαρία MollicSolonetz- WorldRe ference Base for Soil Resources 2006) (: ΠηγήGergelyTóth)

Καταστροφή της δομήςτουε δάφους λόγω περίσσειας νατρίου ΠηγήSoilAtlasofEurope)

Αλατότητα εδαφών

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΦΑΛΜΥΡΙΝΣΗΣ

Αντιμετώπιση της αλατότητας.

1. Συχνότερες αρδεύσεις Αρδεύοντας συχνά διατηρούμε την εδαφική υγρασία σε υψηλά επίπεδα και έτσι μειώνεται η συγκέντρωση των αλάτων στο εδαφικό νερό. Αυτό σημαίνει μικρότερη οσμωτική πίεση και συνεπώς περισσότερο νερό για την καλλιέργεια . Η ηλεκτρική αγωγιμότητα μειώνεται αμέσως μετά την άρδευση και η σταδιακή αύξηση της στα μεσοδιαστήματα.
2. Εκλογή ανθεκτικής καλλιέργειας Η εκλογή της κατάλληλης καλλιέργειας που θα αντιμετωπίσει το υπαρκτό πρόβλημα της αλατότητας του εδάφους είναι ένα βασικό πλεονέκτημα για τον παραγωγό . Βέβαια η αντοχή των καλλιεργειών αλλάζει με την διαχείριση του νερού , το στάδιο ανάπτυξης του φυτού , το ριζόστρωμα τις ποικιλίες και το κλίμα. Σε πολλές καλλιέργειες το στάδιο του φυτρώματος είναι το πιο ευαίσθητο, για το λόγω αυτό η EC>4 mmhos/cm
3. Χρήση επιπλέον νερού για την ικανοποίηση απαιτήσεων έκπλυσης Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη καλής στράγγισης του εδάφους για την απομάκρυνση των αλάτων από την ριζική ζώνη προς τα βαθύτερα στρώματα. Είναι γνωστό ότι βροχόπτωση ύψους 200 χιλ. διηθούμενη σε ένα έδαφος με ελαφριά μηχανική σύσταση μετακινεί περίπου το 50 % των αλάτων σε βάθος 90 εκ, ενώ σε ένα συνεκτικό έδαφος το ίδιο ποσοστό αλάτων μετακινείτε σε βάθος 40 εκ.
4. Επιλογή μεθόδου άρδευσης
   • Καταιονισμός : εφαρμόζουμε ομοιόμορφα το νερό στο αγροτεμάχιο , αποφεύγοντας κορεσμούς ή ελλιπείς τροφοδοσίες. Βοηθάει στο φύτρωμα με συχνές εφαρμογές και μικρές ποσότητες. Υπάρχει αδυναμία εφαρμογής όταν πνέουν δυνατοί άνεμοι, αλλά και τις ζεστές ώρες του καλοκαιριού (11:00πμ-16:00μμ)
   • Άρδευση με σταγόνες : Με νερό κακής ποιότητας οι αποδόσεις είναι σαφώς καλύτερες από ότι με τις άλλες μεθόδους διότι διατηρούμε την εδαφική υγρασία συνεχώς σε υψηλά επίπεδα και συνεπώς η συγκέντρωση αλάτων είναι μικρότερη. Με την μέθοδο αυτή τα άλατα συγκεντρώνονται στα άκρα του βρεχόμενου βολβού . Επίσης η συγκέντρωση αλάτων κάτω από τον σταλάκτη είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να παρουσιαστεί μετά από μακροχρόνια χρήση . Αυτό καταπολεμείται μεταυτόχρωνη επικουρική χρήση του καταιονισμού , που κατά την άποψη μου είναι καλό να εφαρμόζεται είτε έχουμε , είτε δεν έχουμε πρόβλημα περίπου κάθε 20 μέρες +- 5 σε αρδευόμενες καλλιέργειες.
   • Επιφανειακή άρδευση : Η επιφανειακή άρδευση εφαρμόζει γενικά μεγάλες ποσότητες νερού με αποτέλεσμα την σπατάλη , λιμνάζοντα νερά, άνοδο υπόγειας στάθμης και τελικά μειωμένη παραγωγή. Μόνο εάν εξασφαλίσουμε καλές συνθήκες στράγγισης μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτήν την μέθοδο άρδευσης με σημαντική έκπλυση αλάτων από το έδαφος.
5. Ισοπέδωση : Είναι απαραίτητη για την στράγγιση αλλά και την ελαχιστοποίηση των ανωμαλιών όπου συγκεντρώνονται τα άλατα.
6. Διαφοροποίηση του εδαφικού προφίλ Το σπάσιμο του αδιαπέρατου υπεδάφιου (Hardpan) ορίζοντα βελτιώνει την αποστράγγιση αλλά και την καλύτερη ανάπτυξη των ριζών. Πρέπει να γίνεται με εδαφοσχίστη, με λίγη εδαφική υγρασία και όχι με βαθύ όργωμα διότι μπορεί να φέρει στην επιφάνεια άλατα τα οποία δεν έχουν εκπλυθεί και βρίσκονται στα βαθύτερα στρώματα .
7. Εγκατάσταση στραγγιστικού δικτύου ή αποχετευτικού και στραγγιστικού δικτύου.

-->

Αντιμετώπιση της αλκαλίωσης

1. Κυρίως με την χρήση βελτιωτικών εδάφους και νερού: Σκοπός είναι η μείωση του Να και η αύξηση του Caκαι Mgμε προσθήκη χημικών ενώσεων τόσο στο έδαφος όσο και στο νερό.
   

   ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΔΑΦΟΥΣ	ΙΣΟΔΥΝΑΜΟΙ ΤΟΝΟΙ ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΟΥ ΜΕ 1 ΤΟΝΟ ΓΥΨΟΥ 100% ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ
   ΓΥΨΟΣ (CaSO4 2H2O)*	1.00
   ΘΕΙΟ (S)**	0.19
   ΘΕΙΙΚΟ ΟΞΥ ( H2SO4)*	0.61
   ΧΛΩΡΙΟΥΧΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ*(CaCl2 2H2O)	0.86
   ΝΙΤΡΙΚΟ ΑΣΒΕΣΤΙΟ* (Ca(NO3)22H2O	1,06

   
   *Κατάλληλο για χρήση σε έδαφος και νερό
   * Κατάλληλο για χρήση σε έδαφος.
2. Συχνότερες αρδεύσεις.
3. Επιφανειακή καλλιέργεια και διαφοροποίηση του εδαφικού προφίλ.
4. Αύξηση του χρόνου εφαρμογής του νερού.
5. Αλλαγή της διεύθυνσης ροής προς την μικρότερη κλίση.
6. Προσαρμογή της αρδευτικής δόσης για αποφυγή απορροής η συγκέντρωσης του πλεονάζοντος νερού
7. Προσθήκη οργανικής ουσίας ( φυτικής ή ζωικής προελεύσεως)

Καλένγκ Μουανγκάλ
Γεωπόνος - ΓΠΑ

Σημασία παραμέτρων χημικής ανάλυσης ενός μελιού και τα όρια τους

Μέλι

Η χημική ανάλυση του μελιού γίνεται στα παρακάτω παράμετρα σημασία των οποίων θα ασχοληθούμε σήμερα.

Υγρασία

Η υγρασία μελιού είναι το ποιοτικό κριτήριο που καθορίζει την ικανότητα του μελιού να παραμείνει σταθερό και την αντοχή του στην ζύμωση, όσο υψηλότερη είναι η υγρασία, τόσο υψηλότερη η πιθανότητα το μέλι να ζυμώνεται κατά την αποθήκευση. Όσο πολύ χαμηλή υγρασία τόσο δύσκολος ο χειρισμός του(κρυσταλλοποίηση). Το όριο είναι 17% ή μέχρι 22% για βιομηχανικό μέλι

Αγωγιμότητα

1. Αυτή η μέτρηση εξαρτάται από την τέφρα ή ξηρή ουσία και τα οξέα που περιέχει το μέλι: όσο υψηλότερα τα έχει, τόσο υψηλότερη η προκύπτουσα αγωγιμότητα.
2. Η αγωγιμότητα είναι ένα καλό κριτήριο βοτανικής προέλευσης του μελιού. Ένα χαμηλότερο όριο έχει παρατηρηθεί για το μέλι από άνθος. Οι εξαιρέσεις πρέπει να γίνουν για μερικά

Ξηρή ουσία

1. Η περιεκτικότητα σε τέφρα είναι ένα ποιοτικό κριτήριο για την προέλευση μελιού, τα μέλια ανθών έχουν μια χαμηλότερη περιεκτικότητα σε τέφρα.
2. Είναι τα μέταλλα(κυρίως του Κ) και τα αδιάλυτα στο νερό συστατικά.
3. Η περιεκτικότητα σε τέφρα είναι ένα ποιοτικό κριτήριο για την προέλευση μελιού, τα μέλια ανθών έχουν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε τέφρα από εκείνα από τα μελιτώματα.

_PH

1. Tο _PH του μελιού είναι όξινο, γεγονός που επίσης δεν επιτρέπει στους μικροοργανισμούς να αναπτυχθούν στο μέλι.Τα οξέα του μελιού καθορίζουν το _PH αυτού, το οποίο είναι όξινο και κυμαίνεται από 3,3 έως 5,9.
2. Κύριο οξύ του μελιού είναι το γλυκονικό, το οποίο σχηματίζεται από την επίδραση του ενζύμου οξειδάση στη γλυκόζη. Κατά την αντίδραση αυτή δημιουργείται υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η₂Ο₂, οξυζενέ) ,στο οποίο οφείλεται μεγάλο μέρος της αντιβακτηριακής δράσης που έχει το μέλι.

HMF(hydroxymethylfurfural) υδροξυμεθυλοφουρφουράλη

1. Προϊόν διάσπασης της φρουκτόζης κατά την θέρμανση και την παλαίωση,Τα ίδια αποτελέσματα φέρνει στο μέλι και η μακροχρόνια αποθήκευση σε θερμοκρασία δωματίου έτσι χρησιμοποιείται ως δείκτης θέρμανσης και παλαίωσης
2. Είναι μια ένδειξη της γήρανσης του μελιού. Αυτή η ουσία είναι σχεδόν ανύπαρκτο στο φυσικό μέλι. Η παραγωγή της επιταχύνεται έντονα κατά τη διάρκεια της θέρμανσης του μελιού. Η παραγωγή της είναι εξαρτώμενη στην οξύτητα του μελιού: όσο μεγαλύτερη οξύτητα του μελιού τόσο η παραγωγή HMF είναι γρήγορη. Πέρα από 40 mg/kg, το μέλι δεν μπορεί πια να διατεθεί στην αγορά παρά μόνο ως βιομηχανικό μέλι. Ένα μέλι δεν θα πρέπει ποτέ να υπερβεί τα 10 mg/kg HMF.

Proline(προλίνη)

Είναι ένα αμινοξύ, αφθονότερο του μελιού, το οποίο χρησιμοποιείται επίσης σαν δείκτης ποιότητας, η περιεκτικότητα της χρησιμοποιείται ως κριτήριο ωριμότητας μελιού και σε μερικές περιπτώσεις ως κριτήριο νόθευσης με ζάχαρη.

diastase(Διαστάση)

Ένζυμο που υδρολύει το άμυλο, χρησιμοποιείται για εντοπισμό νοθείας του μελιού η μεταροπή από τη μέλισσα των νέκταρ και των μελιτωμάτων σε μέλι γίνεται χάρη κάποιων ενζύμων: αμυλάσεις ή διαστάσεις. ενζυματική παρουσία στο μέλι εξαρτάται από την προέλευσης του μελιού και της μεταχείρισης που έχει υποβληθεί. Η ζέστη καταστρέφει τα ένζυμα. Εκτός από κάποια φυσικά φτωχά μέλια στα ένζυμα, η ενζυματική δραστηριότητα πρέπει να είναι τουλάχιστον των 8 .

Καλένγκ Μουανγκάλ
Γεωπόνος - ΓΠΑ

Πρακτικές και εύκολες δοκιμές της νοθείας στο μέλι

Νοθευμένο μέλι

Η μελάσα (σάκχαρα και νερό) είναι ένα άλλο υλικό που χρησιμοποιείται μερικές φορές στην νοθεία του μελιού. Εάν ένα φιτίλι βαμβακιού βυθίζεται στο καθαρό μέλι, και το ανάβεις, το μέλι καίγεται εύκολα. Εντούτοις, εάν αυτή η δοκιμή γίνεται με το αλλοιωμένο μέλι, η παρουσία νερού στο μέλι δεν επιτρέπει στο μέλι για να καίγεται, έτσι θα παραγάγει έναν ήχο τριξίματος.

Το νοθευμένο μέλι είναι λιγότερο πυκνό και έχει αρκετή υγρασία. Αν μια σταγόνα μελιού βουτηγμένη σε κρύο νερό παραμένει συγκρατημένη και δε διαλυθεί αμέσως, τότε το πιθανότερο είναι να πρόκειται για καθαρό μέλι. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί καλύτερα κοιτάζοντας προς το φως. Αν οι άκρες της σταγόνας αρχίζουν να ανοίγουν κατά τη βύθιση στο νερό, τότε το μέλι πολύ πιθανό να έχει νοθευτεί με ουσίες με αρκετή υγρασία.
Για την ακρίβεια σε ένα ποτήρι κρύο νερό:

α) το καθαρό μέλι χύνεται στον πυθμένα χωρίς να διαλύεται εύκολα.

β) και γμέλι αναμειγμένο με 70% σιρόπι ζάχαρης. Δε χύνεται όπως το μέλι και δημιουργεί αναταραχή και θόλωση σχεδόν στιγμιαία, ειδικά όταν ρίχνουμε μεγάλη ποσότητα και ανακινούμε ελαφρά το νερό. Το σιρόπι εναποθέτεται ανομοιόμορφα στον πάτο

δ) σε σκέτο σιρόπι ζάχαρης, η θόλωση είναι ακόμα πιο έντονη και δεν υπάρχει εμφανής εναπόθεση στον πάτο.

Το μέλι μπορεί επίσης να αλλοιωθεί με την προσθήκη ενός συγκεκριμένου ποσού αλευριού ή αμύλου, με σκοπό την αύξηση του βάρους και την λευκότητα του. Αυτού του είδους νοθεία μπορεί να ανιχνευθεί εύκολα με τη μίξη του μελιού με λίγο κρύο νερό. Εάν το μέλι περιέχει το αλεύρι ή το άμυλο, θα πέσουν στο πάτο του σκεύους, ενώ το ίδιο το μέλι διαλύει γρήγορα. Όταν το μέλι που αναμίχθηκε με το αλεύρι ή το άμυλο θερμανθεί, το μέλι υγροποιείται στην αρχή, και όταν ψυχθεί γίνεται πιο σκληρό.

Η προσθήκη της εμπορικής γλυκόζης στο μέλι μπορεί να ανιχνευθεί με μια δοκιμή ιωδίου. Ένα μικρό δείγμα του μελιού είναι αραιωμένο σε ίσο ποσό νερού. 1g ιώδιο και 3g του ιωδιούχου καλίου αναμιγνύονται με 50ml νερού και αυτό το διάλυμα προστίθεται έπειτα στο αραιωμένο μέλι. Εάν το μέλι περιέχει την εμπορική γλυκόζη, το μείγμα θα γίνει κόκκινο ή ιώδες λόγω της παρουσίας αποκαλούμενων κόκκινες δεξτρίνες που βρίσκονται σε τεχνητό προϊόν γλυκόζης.

Σε κάθε περίπτωση πάντως αν υπάρχει ένα ύποπτο μέλι, ειδικά όταν πρόκειται για μεγάλες ποσότητες (που σημαίνει μεγάλο κόστος) θα πρέπει να μένει χωριστά από άλλα μέλια μέχρι να γίνουν ακριβή τεστ σε κάποιο εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου και χημικών αναλύσεων, με γνώσεις στα μελισσοκομικά προϊόντα.
Προσοχή λοιπόν στο τι πληρώνουμε και τι παίρνουμε.
Και να ξέρεται πως το Ελληνικό μέλι είναι το καλύτερο

Καλένγκ Μουανγκάλ
Γεωπόνος - ΓΠΑ

φωτογραφίες των βασικών εχθρών της ελιάς

ανοίξτε τον κάτω σύνδεσμο για να δείτε φωτογραφίες των βασικών εχθρών της ελιάς:

Σύνδεσμος
https://plus.google.com/photos/111534130314150270918/albums/5808074779396725505

Καλένγκ Μουανγκάλ
Γεωπόνος - ΓΠΑ

Οξύτητα του ελαιολάδου

Εισαγωγικά

Το ελαιόλαδο είναι μίγμα εστέρων της γλυκερίνης με οργανικά (λιπαρά) οξέα, κυρίως ελαϊκό (ακόρεστο), στεατικό και παλμιτικό (κορεσμένα). Οι εστέρες αυτοί, λόγω υδρόλυσης, διασπώνται εν μέρει σε γλυκερίνη και ελεύθερα οξέα. Η παρουσία ελεύθερων οξέων μειώνει την ποιότητα του ελαιολάδου.

Κύριος δείκτης ποιότητας του ελαιολάδου, αλλά και των άλλων λιπαρών ουσιών, είναι ο αριθμός υπεροξειδίου, που είναι το μέτρο του βαθμού της ταγγίσεώς του και στη βιομηχανία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την οξύτητα. Όμως στο εμπόριο ελαιολάδου έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται ως δείκτης ποιότητας η ογκομετρουμένη οξύτητα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι ο προσδιορισμός της ογκομετρουμένης οξύτητας στο ελαιόλαδο είναι πολύ πιο εύκολος από τον προσδιορισμό του αριθμού υπεροξειδίου. Η επί τοις 100 κατά βάρος περιεκτικότητα του ελαιολάδου σε ελεύθερα οξέα ονομάζεται οξύτητα. Όταν στην ετικέτα του ελαιολάδου που αγοράζουμε αναγράφεται π. χ. οξύτητα 0,5 % κ. β. (5 γραμμές κατά τον παραγωγό ) αυτό σημαίνει ότι σε 100 g του ελαιολάδου, περιέχονται 0,5 g ελεύθερων λιπαρών οξέων.

Επειδή τα λιπαρά οξέα που περιέχονται σε κάθε δείγμα ελαιολάδου ποικίλουν ποιοτικά και ποσοτικά, για τον προσδιορισμό της οξύτητας του ελαιολάδου δεχόμαστε ότι η συνολική ποσότητα των ελεύθερων λιπαρών του οξέων υπάρχει αποκλειστικά με τη μορφή του ελαϊκού οξέος, CH₃(CH₂)₇CH=CH(CH₂)₇COOH ή πιο απλά C₁₇H₃₃COOH (Μ=282).

Για τον προσδιορισμό της ποσότητας των οξέων στο δείγμα του ελαιολάδου χρησιμοποιείται η μέθοδος της ογκομέτρησης εξουδετέρωσης. Το δείγμα διαλύεται αρχικά σε μίγμα αιθανόλης – αιθέρα και στη συνέχεια ογκομετρείται με πρότυπο διάλυμα NaOH και δείκτη φαινολοφθαλεΐνη.

-->

Διαδικασία

Α. Στο χημικό εργαστήριο

Ζυγίζουμε m = 10g ελαιολάδου μέσα σε κωνική φιάλη. Προσθέτουμε 25 ml αιθανόλης, 25 ml αιθέρα, και σταγόνες φαινολοφθαλεΐνης. Ανακατεύουμε καλά για τη διάλυση του ελαιολάδου και το ογκομετρούμε με διάλυμα ΝaΟΗ γνωστής μοριακότητας C (0,1Μ) μέχρι να εμφανιστεί το ρόδινο χρώμα στο διάλυμα.

Αν καταναλώθηκαν V ml από το διάλυμα του ΝaΟΗ τότε η οξύτητα του ελαιολάδου σε ελαϊκό υπολογίζεται ως εξής:
C₁₇H₃₃COOH + ΝaΟΗ → C₁₇H₃₃COOΝa + H₂O
n (mmol) οξέος = n (mmol) βάσης = C . V
m_{ελαϊκού} = C . V . 10^-3. 282 = 0,282C . V g
Οξύτητα % = (100 . 0,282 . C . V) / m = (28,3 . C . V) / m (g ελαϊκού / 100g ελαιολάδου)

Β. Στα ελαιοτριβεία και το εμπόριο

Στα ελαιοτριβεία και στο εμπόριο χρησιμοποιούνται:

• Ειδική μεζούρα για τη μέτρηση όγκου 11mL που αντιστοιχούν σε 10g δείγματος (11mL x 0,916 g/mL = 10 g).
• Ως διαλύτης συνήθως μόνο αιθανόλη.
• Έτοιμο τυποποιημένο διάλυμα NaOH 0,357 M. (H συγκέντρωση ΝaΟΗ είναι τέτοια που για κάθε mL που χρησιμοποιείται , για 10g δείγματος λαδιού, να αντιστοιχεί οξύτητα ενός βαθμού. Αυτό υπολογίζεται από την (1) με x = 1% , V = 1 mL, m =10 g και προκύπτει για το διάλυμα NaOH συγκέντρωση 0,357 Μ).

-->

Ποιότητες ελαιολάδου

1. Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο : είναι παρθένο ελαιόλαδο, δηλ. ελαιόλαδο που έχει παραχθεί μόνο με φυσικές και μηχανικές διαδικασίες, με τέλειο άρωμα και γεύση, με ελεύθερη οξύτητα όχι μεγαλύτερη από 0,8% και με άλλα χαρακτηριστικά σύμφωνα με αυτά που προβλέπονται στον Κανονισμό 2568/91 της Κοινότητας.
2. Παρθένο ελαιόλαδο : είναι παρθένο ελαιόλαδο, δηλ. ελαιόλαδο που έχει παραχθεί μόνο με φυσικές και μηχανικές διαδικασίες, με καλά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, με ελεύθερη οξύτητα όχι μεγαλύτερη από 2,0% και με άλλα χαρακτηριστικά σύμφωνα με αυτά που προβλέπονται στον Κανονισμό 2568/91 της Κοινότητας.
3. Ελαιόλαδο : είναι το μείγμα εξευγενισμένου ελαιολάδου και βρώσιμου παρθένου ελαιολάδου με οξύτητα όχι μεγαλύτερη από 1,5%. Το εξευγενισμένο ελαιόλαδο παραλαμβάνεται με εξευγενισμό (εξουδετέρωση, απόσμηση, αποχρωματισμό) του μειονεκτικού παρθένου ελαιολάδου.
4. Πυρηνέλαιο : είναι το μείγμα εξευγενισμένου πυρηνελαίου και βρώσιμου παρθένου ελαιολάδου με οξύτητα όχι μεγαλύτερη από 1,5%. Το εξευγενισμένο πυρηνέλαιο παραλαμβάνεται με εξευγενισμό του ακατέργαστου πυρηνελαίου.

Καλένγκ Μουανγκάλ
Γεωπόνος - ΓΠΑ

Αλατούχα εδάφη, Aλατούχα-νατριωμένα και Νατριωμένα εδάφη, Όξινα εδάφη

Προβληματικά εδάφη

Αλατούχα εδάφη
Aλατούχα-νατριωμένα και Νατριωμένα εδάφη
Όξινα εδάφη

Αλατούχα εδάφη

Αλατούχα θεωρούνται τα εδάφη που έχουν αγωγιμότητα του νερού του εδαφικού διαλύματος ECe μεγαλύτερη από 2 dS m-1. Τέτοια εδάφη έχουν πολλά προβλήματα για τις καλλιέργειες και χρειάζονται βελτίωση.
Δημιουργούνται κυρίως για 2 λόγους:

• Λόγω τοπογραφίας
• Λόγω αρδευτικού νερού

Τα προβλήματα που προκαλούν τα αλατούχα εδάφη είναι τα εξής:

• Μείωση παραγωγικότητας εδαφών
• Μείωση της διηθητικότητας των εδαφών – δυσμενείς φυσικές ιδιότητες
• Τοξικότητα αλάτων στις καλλιέργειες

Αλατούχα εδάφη λόγω τοπογραφίας

Ευπαθή είναι τα εδάφη, τα οποία είναι:

• Σε δέλτα ποταμών: αυτά εμπλουτίζονται με άλατα λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα.
• Χαμηλά στο ανάγλυφο: Συγκεντρώνονται τα απορρέοντα νερά, και όταν εξατμίζονται αφήνουν πίσω τους τα προηγουμένως διαλυμένα άλατα.
• Μικρής διαπερατότητας (κυρίως αργιλώδη): Το νερό εξατμίζεται πιο γρήγορα από ότι διηθείται, έτσι τα διαλυμένα άλατα συμπυκνώνονται.

Αλατούχα εδάφη λόγω νερού άρδευσης

Το νερό άρδευσης για να μην προκαλέσει προβλήματα, θα πρέπει να έχει EC_w έως 2 dS m^-1 και SAR (σχέση προσρόφησης νατρίου) μέχρι 8 (mEq L^-1) ^{1 / 2}.
Πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η μέτρηση SAR υποτιμάει τη δραστηριότητα των ανθρακικών αλάτων στο νερό. Σε ουδέτερα προς αλκαλικά pΗ τα ιόντα HCO^3- δημιουργούν σταθερά σύμπλοκα με τα ιόντα Ca2+ και έτσι μειώνουν τη δραστηριότητα των Ca²⁺ στο νερό.

Ποιες συνθήκες οδηγούν στην αλάτωση

• Κακό νερό άρδευσης
• Κακή αποστράγγιση ώστε τα άλατα να ξεπλένονται

Για να προστεθεί αλάτι στο έδαφος θα πρέπει:
D_w * EC_w > D_wd * EC_wd
όπου D_w είναι η ποσότητα του νερού άρδευσης, EC_w η αγωγιμότητα του νερού άρδευσης, D_wd η ποσότητα του νερού στράγγισης και EC_wd η αγωγιμότητα του νερού στράγγισης.
Άρα τελικά στο εδαφικό διάλυμα ισχύει ότι
D_w * EC_w – D_wd * EC_wd
ΔEC_e = H * SP * ρ
όπου ΔEC_e είναι η μεταβολή της αγωγιμότητας του εδαφικού διαλύματος, H είναι το βάθος του εδάφους (cm), SP ο κορεσμός του εδάφους σε νερό (g 100g^-1) και ρ το φαινόμενο ειδικό βάρος του εδάφους (g cm^-3).
Φαίνεται ότι αν η ποσότητα του νερού στράγγισης αυξηθεί (δηλαδή αν γίνει καλή στράγγιση) η αγωγιμότητα του εδαφικού διαλύματος θα μειωθεί.

Κλάσμα στράγγισης

Είναι η ποσότητα νερού άρδευσης που χρησιμοποιείται για τη στράγγιση των αλάτων. δηλαδή το 15% του νερού άρδευσης να προορίζεται για το ξέπλυμα των αλάτων.

Αλατούχα-νατριωμένα και νατριωμένα εδάφη

Γενικά

Ca + Na⁺ = Na + Ca²⁺
Αν έχουμε αλάτωση του εδάφους, δηλαδή συμπύκνωση του εδαφικού διαλύματος αυτή η εξίσωση θα χωρίσει δεξιά. Τα Ca²⁺ θα χαθούν (θα δημιουργήσουν στερεές επιφάνειες με ανθρακικές ή θειϊκές ρίζες και θα καθιζάνουν ή αν βρέξει θα ξεπλυθούν). Έτσι πλουτίζεται η στερεή φάση σε Να⁺.
ESP ονομάζεται το ποσοστό κορεσμού του εδάφους σε Νa⁺ επί του ποσοστού του συνόλου των εναλλακτικών κατιόντων του εδάφους. Όταν ένα έδαφος έχει ESP > 15% τότε λέγεται νατριωμένο.
Έτσι έχουμε τα στοιχεία του κάτω Πίνακα: Προβληματικά εδάφη .

	ΕCw dSm-1	ESP %	pH	Φυσικές Ιδιότητες	Χημικές Ιδιότητες
Αλατούχα	> 2	< 15	Eλαφρώς Αλκαλικό	↑ Διηθητικότητα	↓ Γονιμότητα
Αλατούχα-Νατριωμένα	> 2	> 15	8,5	Όχι σίγουρο	↓ Γονιμότητα
Νατριωμένα	< 2	> 15	8,5 – 10	↓ Διηθητικότητα	↓ Γονιμότητα

Βελτίωση Αλατούχων-νατριωμένων και νατριωμένων εδαφών

Αυτό που πρέπει να αλλάξει σε αυτά τα εδάφη είναι:

1. Η συγκέντρωση των αλάτων (εναλλακτικά και εδαφικού διαλύματος) να μειωθεί
2. Η υψηλή υπόγεια στάθμη να ταπεινωθεί
3. Η συγκέντρωση του Na⁺ σε έδαφος και εδαφικό διάλυμα να μειωθεί
4. Η διηθητικότητα του εδάφους να αυξηθεί

Για την επίτευξη των 1 και 2 συζητήσαμε παραπάνω. Το 4 θα γίνει όταν επιτύχουμε στα 1, 2 και 3. Μένει, λοιπόν, να πούμε για το 3. Για να πετύχουμε το 3 εφαρμόζουμε γύψο στο έδαφος, ώστε να έχουμε ανταλλαγή Ca²⁺ και Na⁺ στις εδαφικές επιφάνειες. Έχουμε λοιπόν:
Na₂ + CaSO4.2H₂O = Ca + Na₂SO₄.2H₂O
Αυτό πρέπει να γίνεται με ταυτόχρονη έκπλυση για να ξεπλένεται το Na₂SO₄.2H₂O και η αντίδραση να χωρεί συνέχεια δεξιά.

Όξινα εδάφη

Γενικά

Όλα τα εδάφη κινδυνεύουν από οξίνιση. Όπου υπάρχει βροχή και έκπλυση αυτή η περίπτωση είναι πιθανή. Ιδίως με την ατμοσφαιρική ρύπανση, οι τάσεις αύξησης της οξίνισης των εδαφών συνεχώς αυξάνονται.

pH - Aνασκόπηση θεωρίας

Οξέα είναι οι ουσίες που δίνουν πρωτόνια:
Οξύ = Βάση + Η⁺
Για παράδειγμα:
HCl = Cl^- + H⁺

Ρυθμιστική ικανότητα και εδαφικό pH

Ρυθμιστική ικανότητα είναι η ποσότητα (σε mol L^-1) ενός οξέος ή μιας βάσης που χρειάζεται για να αλλάξει το pH ενός διαλύματος όγκου 1 L κατά 1 μονάδα. H ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους εξαρτάται από αρκετές εδαφικές διεργασίες:

1. Αντιδράσεις οξέων με ανθρακικά άλατα του Ca²⁺ και Mg²⁺ .
2. Ανταλλαγή κατιόντων .
3. Αντιδράσεις οργανικής ουσίας. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μειώνεται το αρνητικό φορτίο της οργανικής ουσίας καθώς το pH πέφτει.
4. Αντιδράσεις με οξείδια (πχ. αλουμινίου)
   Αποτέλεσμα αυτού είναι να αυξάνεται το θετικό φορτίο (ή το αρνητικό φορτίο γίνεται θετικό) των οξειδίων καθώς το pH πέφτει.
5. Υδρόλυση ορυκτών

Βαθμός κορεσμού σε βάσεις (ΒΚΒ)

Τα Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺ και Na⁺ λέγονται βασικά κατιόντα . Τα Al³⁺, AlOH²⁺ και H⁺ λέγονται όξινα κατιόντα .
Όταν έχουμε ΒΚΒ › 80% τότε το έδαφος έχει pH περίπου 8

Διαδικασίες οξίνισης

• Οξέα στα νερά της βροχής: H₂CO₃, HNO₃, H₂SO₄, HCl
• Oξέα ατμόσφαιρας που προέρχονται από ρύπανση. Στο εδαφικό διάλυμα:
  CO₂+ H₂O = H₂CO₃
  SO₂ + H₂O = H₂SO₃ → H₂SO₄ (με προσθήκη Ο)
  SO₃ + H₂O = H₂SO₄
• Χημικά (πχ. λιπάσματα) που δημιουργούν οξύτητα. Στο έδαφος:
  NH₃ + 3O → NO^2- + H⁺ + H₂O
  NH₄⁺ + 3O → NO^2- + 2H⁺ + H₂O
  το οποίο ακολουθείται από
  ΗΝO₂ + O → HNO₃
• Στα φυτά: Αν οι ρίζες απορροφήσουν βασικά κατιόντα > ανιόντα, τότε το pH πέφτει. Αν οι ρίζες απορροφήσουν βασικά κατιόντα < ανιόντα, τότε το pH αυξάνεται. (Τα παραπάνω δεν ισχύουν αν η φυτομάζα επανέρχεται στο έδαφος). Αυτό, αν και είναι μηχανισμός αρνητικής ανάδρασης των οικοσυστημάτων, θα προκαλέσει απότομη οξίνιση στα εδάφη σε περίπτωση αλλαγής χρήσης γης από δάσος σε γεωργία.
• Οξειδοαναγωγικές διαδικασίες: Ισχύει ότι όταν έχουμε οξείδωση έχουμε πτώση του pH, ενώ με αναγωγή έχουμε αύξηση του pH. (Να ένας ακόμα λόγος για τον οποίο όταν ανεβεί η στάθμη των υπόγειων υδροφορέων, και άρα έχουμε αλάτωση, έχουμε και άνοδο του εδαφικού pH). Αυτό γίνεται με όλα τα λιπάσματα αμμωνίας και ουρίας.

Ποιες αρνητικές επιδράσεις έχουν τα όξινα εδάφη

Οξίνιση δηλαδή υψηλά Η+ στο εδαφικό διάλυμα προκαλεί μια προσρόφηση Η+ στο έδαφος. Τα βασικά κατιόντα περνάνε στο εδαφικό διάλυμα στην συνέχεια τα βασικά κατιόντα χάνονται μη αντιστρεπτά από το έδαφος είτε με έκπλυση είτε με απορρόφηση από τα φυτά όποτε μειώνεται και η γονιμότητα των εδαφών

Βελτίωση όξινων εδαφών

Γίνεται με εφαρμογή ασβέστη στο έδαφος. Υλικά ασβέστωσης είναι κυρίως το CaCΟ₃ και το CaO. Το πόσο ασβέστη θα εφαρμόσουμε εξαρτάται από τη ρυθμιστική ικανότητα του εδάφους.

Τελικά συμπεράσματα για τα προβληματικά εδάφη

Αν η χρήση γης αφεθεί ως έχει, αλλά στα εδάφη δεν γίνει καμιά άλλη ανθρωπογενής παρέμβαση, τότε:

• Σε εύκρατα κλίματα θα έχουμε πορεία οξίνισης των εδαφών
• Σε ξηρικά κλίματα θα έχουμε πορεία αλάτωσης και νατρίωσης των εδαφών

κλέβουν και τις ελιές από κτήματα

Ένα ρεπορτάζ για τα κρούσματα κλοπών ελιών στα κτήματα στη Χαλκιδική